Pre tačno dve stotine godina, 12. februara 1809. godine, u Šruzberiju u Engleskoj rođen je Čarls Robert Darvin, prirodnjak i fiziolog, tvorac moderne teorije evolucije. Po završetku studija 1831. godine, Darvin je učestvovao u petogodišnjoj naučnoj ekspediciji broda „Bigl“. Tokom putovanja po svetu proučavao je geološke formacije kontinenata, biljni i životinjski svet i fosile, i upoređivao zaključke do kojih je došao sa stavovima Čarlsa Lajela, čiju je knjigu „Principi geologije” neumorno čitao.
Lajel je, za razliku od većine naučnika tog doba, smatrao da tokom vekova zemljina površina, kao rezultat delovanja prirodnih sila, trpi izvesne promene. Darvin je, međutim, primetio da je Lajel u izvesnim stavovima pogrešio. Tako je, dok je boravio na Galapagosu, primetio sličnosti i razlike između pojedinih vrsta (kornjača, po kojima su ostrva danas najpoznatija), što ga je navelo da se zapita da li postoje veze između vrsta.
Treba napomenuti da je većina naućnika u Darvinovo vreme smatrala da su biljne i životinjske vrste nastajale nezavisno jedna od druge i da su kao takve nestajale sa lica zemlje tokom prirodnih katastrofa, jer nisu bile u mogućnosti da mutiraju. Poslednja takva katastrofa, kako su tvrdili, desila se u vreme Potopa, kada su se one biljke i životinje koje Noje nije uspeo da ponese sa sobom, fosilizovale.
Kad se vratio u Englesku 1836. godine, Darvin je objavio „Put prirodnjaka oko sveta”. Susrevši se sa delom Tomasa Metjuza „Esej o principima populacije”, Darvin je primenio neke iznete argumente i 1838. napravio nacrt teorije evolucije, koju će objaviti tek dve decenije kasnije, 1859. godine pod nazivom „Postanak vrsta putem prirodnog odabiranja”. Metjuz je smatrao da povećanje izvora hrane ne utiče na rast ljudske populacije što je Darvin primenio na biljke i životinje i utemeljio teoriju evolucije na prirodnoj selekciji.
Kad je izašla, knjiga je podigla prašinu koja se do današnjeg dana nije slegla. Stekla je verne poklonike ali i vatrene protivnike koji i danas osporavaju Darvinovu teoriju. Njegovi najžešći protivnici nisu, međutim, bili naučnici već predstavnici crkve koji nikako nisu mogli da mu oproste što je poništio ulogu Boga u stvaranju čoveka.
Darvin je do kraja života radio na proširivanju i objašnjavanju teorije evolucije. Knjige „Promenljivost životinja i biljaka pod domaćim uslovima“ (1868), „Poreklo čoveka“ (1871), „Ispoljavanje emocija kod životinja i čoveka“ (1872) i „Poreklo čoveka i selekcija u vezi sa polom“ (1872) plod su tog dugogodišnjeg rada. Iako napadan i osporavan, Darvin je 1839. godine postao član Kraljevskog društva, a 1878. godine član Francuske akademije nauka. Umro je 19. aprila 1882. godine u Daunu, u grofoviji Kent i sahranjen u vestministerskoj opatiji.
Literatura:
Mala encikopedija Prosveta, Beograd, 1978.
http://www.svetolikrankovic.edu.rs/carlsdarvin.html
http://charles-darwin.classic-literature.co.uk/
Tamara Lujak