(Ramiz Salihović: “Đeneral na bijelom konju”, roman, “Bosanska riječ”, Tuzla, BiH, 2017.)
Književnik Ramiz Salihović, koji živi i stvara u Tuzli, počastio je svoje čitaoce novim delom. I ovaj put reč je o kontinuiranom objavljivanju romana (“Očev testament”, 2013.), neobičnog i dužeg naslova “Đeneral na bijelom konju”. Odmah istaknimo lepe asocijacije koje pobuđuje naslov (i tematika) knjige, a korelira sa filmskim tragikomedijama: 1. “The General’s Daughter”. Ili: 2. “Lepa sela lepo gore” iz 1996. godine i knjiškim prednjakom “General mrtve vojske”, albanskoga disidenta Ismaila Kadarea...
Dakle, u oba već pomenuta filmska ostvarenja je sveprisutan, kao provodni, motiv silovanja žena, tako da naš pisac Salihović nastoji na svoj, specifičan način, ispričati potresno svedočanstvo o ovoj, inače, univerzalnoj “viktimologiji”, iz ugla žrtve. Rođen 1993. godine, u porodilištu u Gradačcu i provodeći detinjstvo na Doboru, centralni protagonista Bekir Begović u potrazi je za vlastitim identitetom. Mladić pokušava saznati ko je njegov biološki otac. Čovek imenom Bahtijar – Bošnjak (musliman) ili četnički vojvoda Vojislav Bojić? Dilema da li je “četničko kopile” ili ne, razdire dečaka koji odrasta u Doboru, kod očeve sestre tetke Fahre, na Svircu. Ali ne i u napuštenom čardaku njenog amidže Mehage Karabega i strine Umihane. Seća se igre na kuli “Zmaja od Bosne” i kupanja u jezeru “Hazna”... svojih prvih simpatija prema dr Valentini R., i ljubavi života Suzani. Dejtonski mirovni sporazum krha mozaik harmoničnih sećanja, a slikarku Fatu, devojku silovanu pred očima roditelja goni u bekstvo negde u tom ratnom vihoru...
Mora se priznati da je Ramiz Salihović majstor opisa, dijaloga i monologa! Njegovo pisanje “obojeno” je i obogaćeno turcizmima, anglizmima i germanizmima, tako da i na taj način podiže atmosferu i napetost u romanu! Lamentiranja o ratu su briljantna...
Likovi koje nam predstavlja R. Salihović su dosta uverljivi: (usvojitelji) otac Bahtijar, majka Ikbala, rodbina, komšije, prijatelji, poznanici, stranci (gospođa Elizabet i gospodin Harold)... a, naročito u poglavlju 10. Đeneral na bijelom konju, po kome je ova priča – roman, dobila naslov. Alisa Kamber, voditelj i prevoditeljica uvedena je nepristrasno i vrlo plastično. Paradoksalno je da imamo pristojan odnos prema tuđincima koji su “zakuhali” bosanski karakazan? Intencija koja se nameće čitaocu je skoro istovetna Andrićevom stilu slikanja Alije Đerzeleza iz jedne od njegovih najboljih priča.... mnogo je toga neznatno modifikovao pisac R. Salihović, a to mogu samo vrsni znalci našeg jezika i književnosti...
Sa druge strane, opet, u romanu “Đeneral na bijelom konju”, autor nam prezentira još jedan nivo: odnos umetnika Džemala Džafića i pisca, u stvari glavnog junaka. Posegnuo je Ramiz Salihović za još jednim andrićevskim, vrhunskim kvalitetom istaknutim u knjizi “Razgovori s Gojom”. Stoga, umetnik tragično skončava život, kao u slučaju njegove biološke majke Fate, žrtve zuluma!!!
Naravno, R. Salihović dodiruje i svog omiljenog “fikcionalistu” H. L. Borhesa, te njegovu sjajnu priču”Alef”...
I kao što se očekivalo, potresna priča o sudbini silovane žene (ovde muslimanke, Bošnjakinje) Fate završava bez happy end-a! Poslednje, 30-to poglavlje romana “Đeneral na bijelom konju” govori o, takođe, već rabljenom motivu, oceubistva (kod F. M. Dostojevskog), gde sin ubija roditelja, iz koristoljublja. Dakle, zločin se dešava iz materijalnih razloga. Zemaljska Pravda nije stigla vojvodu, “oko za oko, zub za zub” se nije desi(l)o.
Na kraju, mora se napisati da utisak čitanja dobrano kvari neshvatljivo veliki broj grešaka kroz koje se čitalac mora probijati kao kroz “džunglu”, a što je nedopustivo za jednog uglednog izdavača kao što je “Bosanska riječ”. Zadatak koji je postavio sebi romansijer Ramiz Salihović da nadmaši prethodni “Očev testament”, (n)ovim: “Đeneral na bijelom konju”, čini se da nije ispunio... iz više (navedenih) razloga!